Prof. dr. Birit Broekman, MA MD PhD, hoogleraar ziekenhuispsychiatrie en sectiehoofd kliniek en ziekenhuispsychiatrie aan het Amsterdam UMC, werkt mee aan deze onderzoeken. Ze vertelt er graag over, want er is veel stigma rond menopauzeklachten en ook rond psychiatrische klachten. “Openheid hierover is heel belangrijk.”
Psychische klachten tijdens de overgang
Birit is verbonden aan de multidisciplinaire poli voor vrouwen met complexe overgangsklachten in het OLVG, waar momenteel een studie loopt. “Als er veel psychische klachten voorop staan, naast andere overgangsklachten, komen ze bij deze poli,” vertelt ze. ”Ik kijk door de bril van psychiater: passen de klachten bij de overgang of is er een onderliggende psychiatrische kwetsbaarheid die onbehandeld is gebleven? De gynaecoloog kijkt op haar beurt door de gynaecologische bril. Als vrouwen psychisch ontregelen rondom de overgang, en de medicatie voor hun psychische klachten niet meer goed werkt, kan hormonale behandeling dan ondersteunend zijn? Veelal wordt er bij deze klachten niet gedacht aan de overgang. Daarom krijgen deze vrouwen vaak pas heel laat een goede behandeling.”
Hormoontherapie
Birit vervolgt: ”Soms helpt het toevoegen van hormoontherapie. We geven ook vaak gecombineerde behandelingen bij de poli.” De patiënten die bij deze poli komen, vullen vragenlijsten in. Daarmee wordt voor Birit en arts-onderzoeker Marijn Schipper duidelijk waar de verbanden liggen. ”Die studie stopt in het najaar. We hopen dan 220 patiënten geïncludeerd te hebben,” vertelt Birit.
Depressie in de overgang verbonden aan PMS of PMDD?
Er moet dan nog een uitgebreide analyse plaatsvinden, maar er zijn al wel voorlopige resultaten. Birit deelt graag een opmerkelijke bevinding. ”Het ziet ernaar uit dat vrouwen die last krijgen van depressie in de overgang, vaker dan normaal last van PMS- of PMDD-klachten hebben. Dit zijn klachten in de periode vóór de menstruatie. Zij ervaren veel lichamelijke klachten en kunnen ook last hebben van prikkelbaarheid, somberheid en soms zelfs suïcidaliteit. Als blijkt dat dit daadwerkelijk zo is, kun je ook denken aan preventie, bijvoorbeeld dat je hormonen of antidepressiva gebruikt vóór je in de overgang komt. Dat zullen we dan in een vervolgstudie onderzoeken.”
Angst en de overgang
In dit onderzoek wordt ook gekeken naar symptomen van angst in de overgang. Birit: “We gaan kijken of angstklachten vaker voorkomen in de overgang, samenhangen met overgangsklachten zoals opvliegers en of deze klachten ook al eerder in het leven voorkwamen, gerelateerd aan de menstruatie of zwangerschap.”
“Lichaam en geest zijn verbonden”
Birit maakt een kanttekening bij mentale klachten in de overgang: “Lichaam en geest zijn met elkaar verbonden. Als je heel veel klachten ervaart van de overgang, is het logisch dat je niet superblij door het leven gaat. En andersom: als je niet lekker in je vel zit, kun je ook meer overgangsklachten ervaren.”
Effecten onderzoeken
In het najaar start bij het MenoPause Consortium een ander onderzoek, dat momenteel voorbereid wordt. Francesca van Baarzel en Anne-Sophie Koning leiden dat onderzoek. In dit onderzoek worden onder meer de effecten onderzocht van hormoonsuppletietherapie en cognitieve gedragstherapie voor slapeloosheid. Het doel is om op basis van deze inzichten, een preventieve en op maat gemaakte aanpak te ontwikkelen om de slaapkwaliteit en algehele gezondheid te verbeteren van deze vrouwen.
Slaapinterventie en hormoontherapie
“We gaan 2 behandelingen vergelijken: slaapinterventie en hormoontherapie,” licht Birit toe. “We gaan kijken: kan dit helpen om slaapproblemen te voorkomen? En kan dit dan vervolgens ook de stemming verbeteren? Heeft dit enige preventieve werking? Slaapproblemen leiden vaak tot psychische klachten. Het kan een van de oorzaken zijn van depressie. Daarmee kunnen we ook wat verbeteren in het welzijn van vrouwen in de overgang.”
De studie duurt 12 weken. De vrouwen die hieraan meedoen, worden verdeeld in 3 groepen:
- groep 1 krijgt slaapinterventie
- groep 2 krijgt hormoontherapie
- groep 3 krijgt geen van deze behandelingen
Cognitieve gedragstherapie voor slapeloosheid
De hormoontherapie is op basis van estradiol-pleisters en progesteron. De slaaptherapie die ingezet wordt, is cognitieve gedragstherapie voor insomnia (CGTi). Birit: “Dit werkt nog beter als je het combineert met Circadiaan Ritme therapie. Deze behandeling is gericht op het reguleren van het circadiaanse ritme, oftewel de biologische klok van het lichaam. Het doel is om het slaap-waakritme en andere fysiologische processen te optimaliseren, bijvoorbeeld door blootstelling aan licht in de ochtend en het verhogen van je lichaamstemperatuur in de avond met een warm bad. Combinatie met CGTi werkt heel goed voor insomnia-klachten. We gaan kijken of dat ook in deze studie iets doet.”
Oorzaken slaapproblemen
Ze maakt een duidelijk onderscheid tussen 2 oorzaken van slaapproblemen: ,,Er zijn vrouwen die vaak wakker liggen door opvliegers of nachtzweten. Maar er zijn ook vrouwen die wakker liggen terwijl ze dat niet hebben en dus insomnia-klachten hebben. Hormonen werken wellicht beter voor nachtzweten. Maar voor de groep met insomnia werkt de slaapinterventie mogelijk beter. Dat gaan we ook onderzoeken.”
Invloed leefstijlfactoren
De Doetinchem Cohort Studie (ook gekoppeld is aan het MenoPause Consortium) bekijkt welke (leefstijl)factoren samenhangen met wanneer je als vrouw in de menopauze komt. Ook onderzoeken zij slaap en mentale gezondheid in relatie tot de overgang. Isabel Pieterse leidt deze studie, met supervisors van het RIVM en UMCU.
Leefgewoonten
In de studie wordt de bestaande data van een grote groep vrouwen meegenomen. Deze groep vrouwen wordt elke 5 jaar onderzocht op gezondheid en leefgewoonten. “In deze groep kun je zien wanneer ze in de overgang komen, en welke leefstijlfactoren daar wel of niet mee geassocieerd zijn. Er is veel data, ook over stemming en slapen. We denken dat we hier veel uit kunnen halen,” vertelt Birit. “Zo weten we bijvoorbeeld dat roken kan samenhangen met een vroegere menopauze.” Birit verwacht dat ook uit deze studie interessante bevindingen komen.
Praat mee!
Heb jij last van mentale klachten waarvan je denkt dat ze door de overgang komen? Praat mee in ons forum op onze besloten community. Na inloggen kun je ook onder dit artikel je reactie achterlaten.
Ook interessant